Καλώς ήρθατε στη φετινή 13η διοργάνωση του Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας. Σε μια εποχή πολυκρίσης -κλιματική αλλαγή, εξάντληση φυσικών πόρων, αυξανόμενη ανισότητα, άγριοι πόλεμοι και καπιταλισμός της επιτήρησης- ο ρόλος του κινηματογράφου και γενικότερα η παραγωγή αφηγήσεων καθίστανται εξαιρετικά κρίσιμα. Μπορούμε ακόμα να αναζητήσουμε δημιουργούς που θα παρουσιάσουν αντι-αφηγήσεις ενάντια στο καθεστωτικό αφήγημα ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές, ενάντια στη βία κατά των γυναικών, των εθνικών μειονοτήτων, των ΛΟΑΤΚΙ, των ασθενών με ανίατες ασθένειες και γενικά υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Υπάρχει ελπίδα ότι μπορούμε να ξεφύγουμε από τη γραμμική αναπαράσταση του ιστορικού χρόνου και να δώσουμε προτεραιότητα σε αφηγήσεις που αγωνίζονται για τη δικαίωση του καταπιεσμένου παρελθόντος;

Στο Διεθνές Διαγωνιστικό παρουσιάζονται δέκα ταινίες, οι περισσότερες από τις οποίες προέρχονται από μεγάλα διεθνή φεστιβάλ και οι οποίες πραγματεύονται τις επιπτώσεις της πολυκρίσης, υιοθετώντας διαφορετικές τροπικότητες της κινηματογραφικής αφήγησης, από την εθνογραφική έως την ποιητική, για να αφηγηθούν νέες μορφές πολιτικού αγώνα, πτυχές της πολιτικής των ταυτοτήτων, αρχεία συλλογικών αναμνήσεων και την επιστροφή του απωθημένου. Στο νέο διαγωνιστικό τμήμα «Reframing Ιmages» που διοργανώνεται σε συνεργασία με την ARTWORKS, προβάλλονται είκοσι έξι ταινίες (μυθοπλασία, ντοκιμαντέρ, πειραματικές ταινίες), οι οποίες επανεξετάζουν τη σχέση μεταξύ αισθητικής και πολιτικής από μια νέα οπτική γωνία.

Το φεστιβάλ παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στην Αντουανέττα Αγγελίδη, η οποία υπήρξε πρωτοπόρος του φεμινιστικού πειραματικού κινηματογράφου στην Ελλάδα. Το βλέμμα της είναι πρωτότυπο και προσωπικό και ως εκ τούτου ριζικά πολιτικά. Ο καλεσμένος του φεστιβάλ Ράντου Ζούντε θα παρουσιάσει παλιότερες ταινίες του αλλά και την ελληνική πρεμιέρα των δύο τελευταίων ταινιών του. Ο Ζούντε, ο οποίος ήταν από τους πρωτοπόρους του «Ρουμανικού Νέου Κύματος», έχει έκτοτε αναπτύξει ένα δικό του ιδίωμα που συνδυάζει τη σάτιρα με μια μελαγχολική ματιά στην κοινωνία.

Στον Κώστα Γαβρά απονέμεται το ειδικό βραβείο του φεστιβάλ για το έργο του και θα παρουσιάσει σε ελληνική πρεμιέρα τη νέα του ταινία Τελευταία Πνοή, μια υπέροχη ελεγεία για το να πεθαίνεις με αξιοπρέπεια. Θα είναι επίσης παρόντες η σύζυγός του και παραγωγός Μισέλ Ρέι-Γαβρά και ο Εντουί Πλενέλ, ο οποίος δημιούργησε τη σειρά ντοκιμαντέρ Ο αιώνας του Κώστα Γάβρα (προβάλλονται τα τρία πρώτα επεισόδια), όχι μόνο για να ανατρέξει στην ένδοξη διαδρομή του τον περασμένο αιώνα, αλλά και για να μας αφυπνίσει για την ευθραυστότητα της δημοκρατίας στη σημερινή συγκυρία.

Η βραβευμένη ταινία του σημαντικού Πορτογάλου δημιουργού Μιγκέλ Γκόμες, Grand Tour, θα είναι η ταινία έναρξης του φεστιβάλ, και η Κρίστα Αλφαϊάτε, μαζί με τον διευθυντή φωτογραφίας Ρούι Πόσας θα είναι στην τελετή έναρξης. Το μικρό αφιέρωμα στον Γκόμες περιλαμβάνει δύο ακόμη ταινίες που θα παρουσιάσει ο Πόσας.

Παρουσιάζεται επίσης, σε επιμέλεια της Νικόλ Μπρενέζ και του Πολ Γριβά, ένα πρόγραμμα έννεα ταινιών του Ζαν-Λικ Γκοντάρ, οι οποίες ήταν προσχέδια ή οπτικά σενάρια των μεγάλου μήκους ταινιών του. Μάλιστα, στο Σενάρια βλέπουμε το τελευταίο πλάνο του εαυτού του μεγάλου δημιουργού πριν το ραντεβού του με τον θάνατο.

Στις Ειδικές προβολές, το Δεν είμαι εγώ, του Λέος Καράξ θα είναι η ταινία λήξης του φεστιβάλ, ενώ προβάλλεται και η Φαντοσμία του Λαβ Ντίαζ. Η πολύ καλή φίλη του φεστιβάλ Σελίν Ρουιβό θα είναι μαζί μας για να παρουσιάσει το ντοκιμαντέρ, Cinégraphies, γυναίκες της θύελλας, για τον γυναικείο αμερικανικό πειραματικό κινηματογράφο. Ο Eχσάν Κοσμπάχτ, με το Celluloid Underground, αφηγείται ιστορίες κινηματογραφοφιλίας απο την Τεχεράνη, ενώ ο Αμερικανός ανεξάρτητος κινηματογραφιστής και εικαστικός καλλιτέχνης Ρίτσαρντ Λέντς θα παρουσιάσει την ταινία του Αντίο Λακάν σε ελληνική πρεμιέρα.

Στις Αποκατεστημένες και υπέροχες παρουσιάζεται το Χάππυ Νταίη του Παντελή Βούλγαρη, αποκαταστημένο και ψηφιοποιημένο από το νέο εργαστήριο της Ταινιοθήκης της Ελλάδος. Η γιαγιά μου, του Κοτέ Μικαμπεριτζέ, μια ντανταϊστική σάτιρα της σοβιετικής γραφειοκρατίας, παρουσιάζεται με συνοδεία πρωτότυπης ζωντανής μουσικής από τον Λόλεκ, ενώ η αποκατεστημένη εκδοχή της Επιστροφής στη λογική, του Μαν Ρέι, έχει μουσική από τον Τζιμ Τζάρμους και τον Κάρτερ Λόγκαν. Προβάλλεται επίσης η εμβληματική ταινία του βραζιλιανικού «Cinema Nuovo» Μαύρος Θεός, λευκός Διάβολος, του Γκλάουμπερ Ρόσα.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω την Υπουργό Πολιτισμού Δρ. Λίνα Μενδώνη και τον Περιφερειάρχη Αττικής κ. Νίκο Χαρδαλιά. Επίσης, τα στελέχη της Διαχειριστικής Αρχής του ΕΣΠΑ, την ARTWORKS και το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το ΕΚΚΟΜΕΔ, τους εκπρόσωπους των πρεσβειών και των ιστιτούτων, καθώς και τα μέλη των κριτικών επιτροπών. Τέλος, το Δ.Σ. και τους συνεργάτες μου στην Ταινιοθήκη, καθώς και τους εργαζόμενους στο ΕΣΠΑ και τους εθελοντές.

Μαρία Κομνηνού
Διευθύντρια του 13ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας