75 χιλιόμετρα από τους Δελφούς, πάνω στον παλιό δρόμο της Ναυπάκτου, μόλις συναντήσετε ένα μεγάλο πέτρινο γεφύρι, στρίψτε δεξιά. Τίτλος: Το στρώμα της καταστροφής.

Το συνεργείο της ανασκαφής θα ζούσε από 'δω και μπρος με συντροφιά το νερό και θα μετρούσε το χρόνο με βάση τη στάθμη της λίμνης που ανέβαινε. Άρχισε μια περίεργη πολιορκία. Οι αρχαιολόγοι, όταν σκάβουν στα τυφλά, πρέπει να έχουν την τύχη μαζί τους, τουλάχιστον στην πρώτη φάση της ανασκαφής. Και την προηγούμενη χρονιά την είχαν. Δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία για την ταυτότητα της πόλης που είχε ανακαλυφθεί. Ακόμα και τα σπασμένα κεραμίδια των σπιτιών ήταν σφραγισμένα με το όνομά της. Κάτω από το στρώμα της καταστροφής ήταν θαμμένο το σπίτι του τοπικού άρχοντα. Οι πάπυροι, που αποτελούσαν την επίσημη αλληλογραφία της Καλλιπολης, είχαν καεί από τη φωτιά, αλλά έμειναν τα ίχνη τους πάνω στα πύρινα σφραγίσματα, που άφηναν οι βούλες των αλλοτινών αρχόντων. Βλέπουμε πλάνα πολλών και διαφορετικών σφραγίδων.

Συμμετέχουν: ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΣΥΝΕΡΓΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ

Με τα 600 πήλινα σφραγίσματα που βρέθηκαν, οι αρχαιολόγοι αποκαθιστούσαν την πολιτική γεωγραφία της εποχής, καλύπτοντας όλη της Ελλάδα και φτάνοντας ως την Παλαιστίνη. Είναι το μοναδικό αρχείο πόλης που βρέθηκε στον κόσμο. Παρακολουθούμε πλάνα από τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης, βάζα, αμφορείς, νομίσματα, αγαλματίδια. Οι αρχαιολόγοι εργάζονταν δίπλα στη νέα λίμνη και επέκτειναν τη δουλειά τους και σε νέους τομείς. Υπήρχε μια βιασύνη ανάμεικτη με αγωνία, καθώς κάπου κοντά έπρεπε να είναι θαμμένα τα επίσημα κτήρια της Καλλίπολης, που κρύβουν τα πιο σημαντικά μυστικά μιας αρχαίας πόλης.

Συμμετέχουν: ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΣΥΝΕΡΓΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ

Παρακολουθούμε πάλι πλάνα από τις ανασκαφές. Βλέπουμε ένα μωσαϊκό, το οποίο θα έπαιρνε σύντομα θέση σε κάποιο μουσείο. Ό, τι μπορούσε να σωθεί μεταφερόταν. Μια αρχαιολόγος εργάζεται.

Συμμετέχουν: ΜΙΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ

Πλάνα από τη νέα λίμνη. Παρά το γεγονός ότι ήταν καλοκαίρι, η στάθμη της λίμνης ανέβαινε με ταχύτατους ρυθμούς. Οι δρόμοι που άλλοτε οδηγούσαν στο Βελούχοβο, τώρα τελειώναν στο νερό. Το παγιδευμένο νερό ανέβαινε αθόρυβα, αλλάζοντας τη φυσιογνωμία του τοπίου. Παρακολουθούμε πλάνα από τις ανασκαφές. Οι αρχαιολόγοι, ακόμα και με τη βοήθεια των μηχανημάτων, ήταν αδύνατον να φτάσουν στα βαθιά κρυμμένα ερείπια της Καλλίπολης και προσπαθούσαν να προλάβουν όλους τους τομείς της ανασκαφής. Λίγα μέτρα από το νερό της λίμνης είχαν επισημάνει κάτι θεμέλια. Πριν αυτά εξαφανιστούν από το νερό, έκαναν μια βιαστική έρευνα και την πρώτη κιόλας μέρα σκόνταψαν πάνω σε ένα βάθρο. Διακρίνονταν τα σημάδια δυο αγαλμάτων, ένα εκ των οποίων βρέθηκε λίγο μετά. Το νέο μαθεύτηκε αστραπιαία και όλο το χωριό έτρεξε εκεί. Είχε ανακαλυφθεί ο πρώτος ναός. Βλέπουμε φωτογραφίες των χαμογελαστών χωρικών γύρω από το άγαλμα. Το κινηματογραφικό συνεργείο δεν ήταν εκεί την ημέρα της ανακάλυψης.

Συμμετέχουν: ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΝΕΡΓΕΙΟΥ - ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΒΕΛΟΥΧΟΒΟΥ

Το κινηματογραφικό συνεργείο επιστρέφει 3 μέρες μετά την ανακάλυψη του ιερού. Οι αρχαιολόγοι είχαν βρει την Περσεφόνη και αναζητούσαν τη Δήμητρα. Όμως, το δεύτερο άγαλμα δεν βρέθηκε. Ίσως τώρα θαβόταν κάτω από το νερό. Πλάνα από τη λίμνη. Εργάτες κόβουν τα δέντρα. Είχαμε μπει στην τελευταία φάση της καταστροφής. Βλέπουμε το σχολείο λεηλατημένο και κανείς δε νοιάστηκε για τους δράστες.

Συμμετέχουν: ΕΡΓΑΤΕΣ ΠΟΥ ΚΟΒΟΥΝ ΔΕΝΤΡΑ - ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΝΕΡΓΕΙΟΥ

Το θέμα της αρχαίας Καλλίπολης επανήλθε στην επικαιρότητα. Βλέπουμε τα αντίστοιχα δημοσιεύματα των εφημερίδων. Σχεδόν αμέσως μια ομάδα από ειδικούς είπε ότι η κατασκευή ενός προστατευτικού αναχώματος ήταν τεχνικά και οικονομικά αδύνατη. Το νερό είχε αρχίσει να πλημμυρίζει το μικρό ναό.

Βλέπουμε ανθρώπους να μιλούν και να παίζουν χαρτιά στο καφενείο της κυρίας Ιουλίας. Ο χειριστής του εκσκαφέα τους ενημέρωσε ότι το μηχάνημα που έσκαβε έξω από το τείχος είχε αγγίξει πάλι το γνώριμο στρώμα της καταστροφής.

Συμμετέχουν: ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΒΕΛΟΥΧΟΒΟΥ - Η ΚΥΡΙΑ ΙΟΥΛΙΑ

Κάτω από τα σπασμένα κεραμίδια ξεπρόβαλε ένας άλλος ναός, λίγα μέτρα κι αυτός από το νερό.Παρακολουθούμε τους αρχαιολόγους να εργάζονται. Κάτω από αυτόν, βρέθηκαν τα θεμέλια και ο βωμός ενός παλιότερου ιερού. Η ηλικία της Καλλίπολης μεγάλωνε. Έχουν και οι αρχαιολόγοι τους αφορισμούς τους: Η ανασκαφή είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται μια και μόνη φορά. Για το λόγο αυτό είναι σχολαστικοί. Η ιστορία διαβάζεται σε επάλληλα στρώματα καταστροφής. Ευρήματα που μπορεί να μην πιάνει το ανθρώπινο μάτι οριοθετούν ή αποκαλύπτουν μια εποχή. Ένα χαριτωμένο χάλκινο αλογάκι, που βρέθηκε βαθιά χωμένο στα θεμέλια φανέρωνε πως πριν χτιστούν οι δυο ναοί, στην ίδια θέση, υπήρχε κάποιο άλλο ιερό. Μια πόλη ζούσε κάποτε εκεί χωρίς διακοπή από τον 8ο αιώνα π.Χ. Στις 3 Αυγούστου 1979, η αρχαία Καλλίπολη, άγνωστη ένα χρόνο πριν, είχε εξακριβωμένη ηλικία 14 αιώνων. Καθώς το καλοκαίρι τελείωνε νέα οικοδομήματα έρχονταν στο φως και η πόλη μεγάλωνε. Μαζί της μεγάλωναν η νευρικότητα και η αγωνία, καθώς όλοι ένιωθαν κοντά το φθινόπωρο και τις βροχές. Το νερό έγλυφε σχεδόν το τείχος. Τελευταίο ανακαλύφθηκε το θέατρο. Πρόλαβαν να καθαρίσουν τη σκηνή με τις δυο πέτρινες αψίδες. Οι κερκίδες, όμως, δεν θα έρχονταν ποτέ στο φως. Εδώ, οι αιώνες μετριούνταν σε παχιά στρώματα γης.

Συμμετέχουν: ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ

Βλέπουμε πλάνα από τη λίμνη, που έχει μεγαλώσει αισθητά. Ένας ηλικιωμένος κάτοικος του Βελούχοβου, ο ποιητής του χωριού, τραγουδά καθισμένος απέναντι από τη χιονισμένη Γκιώνα το τελευταίο του τραγούδι: "Διαταγή εδώσανε το χωριό να φύγει". Βλέπουμε πλάνα από το ερειπωμένο σχολείο. Με τις πρώτες βροχές, η λίμνη άρχισε να ανεβαίνει ραγδαία και οι κάτοικοι εγκατέλειπαν οριστικά το χωριό τους. Βλέπουμε άδεια σπίτια και πάλι πλάνα της λίμνης.

Συμμετέχουν: Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Το Δεκέμβρη του 1979, ο δρόμος που οδηγούσε στο Βελούχοβο έγινε αδιάβατος από τις λάσπες. Ένα ταχύπλοο, με το κινηματογραφικό συνεργείο, διασχίζει τη λίμνη, για να φτάσει στην ανασκαφή,στα ερείπια της αρχαίας Καλλίπολης. Το τείχος κόντευε να σκεπαστεί από το νερό. Ο μεγάλος ναός είχε αρχίσει να πλημμυρίζει. Σε λίγες μέρες καταποντίστηκε οριστικά.

Σε ένα χιλιόμετρο απόσταση, στις όχθες του Μόρνου, βρίσκεται το Κάλλιο ή Βελούχοβο, όπου γίνεται μια ανασκαφή από την αρχαιολογική υπηρεσία. Όταν η ομάδα που γυρίζει το ντοκιμαντέρ βρέθηκε εκεί τον Οκτώβριο του 1978, το παλιό πέτρινο γεφύρι δεν υπήρχε πια, καθώς το είχαν ανατινάξει με δυναμίτη.

Παρακολουθούμε πλάνα από το εργοτάξιο, δίπλα στα χαλάσματα της αρχαίας πόλης. Η λάσπη έκανε αδύνατη τη συνέχιση της ανασκαφής και τα μηχανήματα αγωνίζονταν απεγνωσμένα, αλλά μάταια, καθώς το νερό τα προλάβαινε. Έφτασε να ανεβαίνει ως ένα μέτρο την ημέρα. Οι τελευταίες μέρες της ανασκαφής κυλούσαν μέσα στο τσουχτερό κρύο του Δεκέμβρη. Ύστερα από προσπάθεια ενός μηνός έφτασαν στο κατώφλι ενός σημαντικού οικοδομήματος, αλλά η ανασκαφή δεν προχώρησε παραπέρα, καθώς σε δυο μέρες το νερό το είχε καλύψει. Βλέπουμε ανθρώπους (μάλλον χωρικούς) να σκάβουν. Έσκαβαν μέχρι ανήμερα Πρωτοχρονιά (1980). Η παραμονή στο Βελούχοβο είχε γίνει αδύνατη. Το θρυμματισμένο χέρι ενός αγάλματος ήταν το τελευταίο εύρημά τους.

Συμμετέχουν: ΧΩΡΙΚΟΙ ΠΟΥ ΣΚΑΒΟΥΝ

Τις πρώτες μέρες του '80 το νερό κυρίευσε το τείχος και ο χώρος της ανασκαφής άρχισε να καταποντίζεται. Η οικογένεια των βοσκών εγκατέλειψε το πλημμυρισμένο σπίτι της και μετακόμισε σε ένα άλλο, χτισμένο λίγο ψηλότερα. Βλέπουμε το πλάνο ενός μικρού παιδιού και έπειτα ένα άγαλμα, όρθιο κάτω από τα δέντρα. Έπειτα, βλέπουμε άλλο ένα άγαλμα. Και αυτό όρθιο. Και αυτό μέσα στη φύση, κάτω από καταπράσινα δέντρα. Και τρίτο άγαλμα. Και τέταρτο. Και πέμπτο.

Συμμετέχουν: ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ

Το Μάιο του 1980 η αρχαία πόλη βρισκόταν 40 μέτρα κάτω από το νερό. Παρακολουθούμε γενικά πλάνα του νέου τοπίου στην περιοχή, με τη λίμνη να επιβάλλει την παρουσία της. Κανάλια εκατοντάδων χιλιομέτρων, που παρακολουθούμε με αερολήψεις, θα μεταφέρουν κάποτε το νερό στην πρωτεύουσα. Βέβαια, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η νέα λίμνη του Μόρνου δεν θα ζήσει πάνω από 50 χρόνια και θα μεταβληθεί εκ νέου σε εύφορη πεδιάδα, εκτός αν αφαιρείται συνεχώς η λάσπη που θα κάθεται στο βυθό. Το νέο στρώμα της καταστροφής έχει αρχίσει κιόλας να σχηματίζεται, πριν φτάσει ακόμα το νερό του Μόρνου στην Αθήνα. Βλέπουμε γενικά, βουβά πλάνα της πρωτεύουσας. Προς το τέλος, αρχίζει να ακούγεται ξανά το βαλς "Τα κύματα του Δούναβη"...

Τίτλοι τέλους

Παρακολουθούμε εικόνες από ένα απέραντο εργτάξιο, στο οποίο έχουν μεταβληθεί οι γειτονικές του χωριού κοιλάδες. Φορτηγά κινούνται, εκσκαφείς σκάβουν. Για να φτάσει το κινηματογραφικό συνεργίο στο Βελούχοβο, διέσχισε τα ρηχά νερά του ποταμού στο ρυθμό του βαλς "Ο γαλάζιος Δούναβης", που ακουγόταν από το ραδιόφωνο του αυτοκινήτου.

Ένα παλιό αγροτόσπιτο. Οι κάτοικοι του Βελούχοβου είναι μαζεμένοι στο καφενείο της κυρίας Ιουλίας και κοιτούν με περιέργεια το κινηματογραφικό συνεργείο, νομίζοντας ότι θα τους δείξει η τηλεόραση. Από το κασετόφωνο ακούγεται το "Να παίζει το τρανζίστορ τ'αμερικάνικα". Το συνεργείο έφτασε αργά. Η ανασκαφή είχε τελειώσει. Βολεύτηκαν εκεί όπως όπως.

Συμμετέχουν: ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΒΕΛΟΥΧΟΒΟΥ

Παρακολουθούμε πλάνα τοπίων από την περιοχή. Την επόμενη μέρα το συνεργείο περιπλανήθηκε στο χωριό, κυνηγώντας τις πολλές ωραίες εικόνες. Στο βάθος κυλούσε ο ήρεμος Μόρνος και κυριαρχούσε το νερό. Ένα τσουκάλι καίει πάνω στη φωτιά, μια γυναίκα γνέθει, ο παπάς πίνει καφέ, μια άλλη γυναίκα δουλεύει στον αργαλιό της. Στο Βελούχοβο δεν έχει φτάσει το ηλεκτρικό. Ένα κοριτσάκι παίζει με ένα κουτάβι. Το συνεργείο αναζήτησε το μονοτάξιο σχολείο του χωριού. Βλέπουμε το δάσκαλο με τους 6 μαθητές του να μαθαίνουν ανάγνωση. Η κάμερα εστιάζει στα πρόσωπά τους. Ο δάσκαλος παρουσιάζεται και εξηγεί ότι ο αριθμός των μαθητών έχει μειωθεί δραματικά. Δίνει, επίσης, κάποια στοιχεία για το χωριό, που είναι χτισμένο κοντά στα ερείπια της αρχαίας Καλλιπόλεως και είναι ένα από τα πιο καλά χωριά της επαρχίας Δωρίδος. Αισθάνεται λύπη, γιατί το χωριό αυτό χάνεται. Όμως, αυτό πρέπει να γίνει για το γενικό συμφέρον. Θα δημιουργηθεί η λίμνη που θα τροφοδοτεί με νερό την πρωτεύουσα. Όλοι οφείλουν να βοηθήσουν.

Συμμετέχουν: ΚΑΤΟΙΚΟΙ - Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ - ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

Όταν θα έκλεινε το φράγμα, το νερό θα μετέβαλε τις γύρω κοιλάδες σε μια λίμνη, που θα υδροδοτούσε την Αθήνα. Η προετοιμασία είχε τελειώσει. Παρακολυθούμε και πάλι πλάνα από τη ζωή στο χωριό. Μια ηλικιωμένη πλένει στη σκάφη. Το χωριό είχε από καιρό απαλλοτριωθεί, καθώς τα πάντα, το κυπαρίσσι, η καρυδιά, το πηγάδι, έχουν μια τιμή. Οι αποζημιώσεις είχαν πληρωθεί και η διαταγή να φύγουν οι κάτοικοι είχε ήδη κοινοποιηθεί. Παρακολουθούμε τις εκρήξεις του δυναμίτη, που γίνονταν όλο και πιο συχνά, ξαφνιάζοντας τα ζώα. Ψηλά στο βουνό ανοιγόταν ένας καινούριος δρόμος, απ' όπου θα έφευγαν οι τελευταίοι κάτοικοι του Βελούχοβου. Στο χωριό θα έμενε μόνο μια οικογένεια βοσκών, που δεν είχε δέντρα και χωράφια και δεν διεκδικούσε αποζημιώσεις. Προετοιμάζονταν, όπως πάντα, για το χειμώνα.

Συμμετέχουν: ΚΑΤΟΙΚΟΙ

Το συνεργείο βρίσκεται στον έρημο χώρο της ανασκαφής. Όταν δεν ξέρεις τη γλώσσα των πραγμάτων, δεν μπορείς να τα διαβάσεις. Βλέπουμε χαμηλά τείχη, αυτά μιας άγνωστης αρχαίας πόλης, της Καλλίπολης. Η Καλλίπολη είναι γνωστή μόνο μέσα από μια περιγραφή του Παυσανία, που εξιστορούσε την καταστροφή της από τους Γαλάτες, το 289 π.Χ. Ο σκηνοθέτης ψάχνει στα τυφλά, αναζητώντας, όπως λένε οι αρχαιολόγοι, το στρώμα της καταστροφής. Ψάχνει να βρει τα ίχνη της φωτιάς και τα σπασμένα κεραμίδια, που σκέπαζαν την πόλη, πριν από τον αφανισμό της και τα οποία θα πιστοποιήσουν το θάνατο που περιγράφει ο Παυσανίας. Κανείς δεν πίστευε ότι θα μπορούσε να υπάρχει μια σημαντική πόλη στην ορεινή ενδοχώρα της Φωκίδας και γι' αυτό οι πιστώσεις που είχαν δοθεί ήταν περιορισμένες, για μια πρόχειρη ανασκαφή, πριν από την οριστική απώλεια των ερειπίων στο βυθό της λίμνης.

Στην Αθήνα, ο σκηνοθέτης είχε βρει τα πρώτα δημοσιεύματα των εφημερίδων που μιλούσαν για την Καλλίπολη. "Μια αρχαία πόλη πνίγεται στο Μόρνο". "Ο Μόρνος πνίγει το αρχαίο Κάλλιο". "Η λίμνη θα τα καταπιεί". Το χειμώνα του '79, ο σκηνοθέτης είχε σχεδόν ξεχάσει το Βελούχοβο και την Αρχαία Καλλίπολη, μέχρι που, την άνοιξη, ένας γνωστός του αρχαιολόγος τον ενημέρωσε ότι το υπουργείο δημοσίων έργων είχε εγκρίνει ένα σημαντικό ποσό για τη συνέχιση της ανασκαφής. Το συνεργείο επέστρεψε τον Ιούνιο του 1979 στο Βελούχοβο.

Όταν το συνεργείο επέστρεψε στο χωριό, βρήκε το τοπίο αλλαγμένο. Στο βάθος της μικρής κοιλάδας φαινόταν το πρώτο νερό της λίμνης. Βλέπουμε μια ηλικιωμένη να κοιτάζει από το παράθυρό της και έπειτα το συννεφιασμένο ουρανό να καθρεφτίζεται στη λίμνη. Έπειτα παρουσιάζονται πλάνα της λίμνης και πλημμυρισμένα σπίτια. Στο πλάι της λίμνης, βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης.

Συμμετέχουν: ΜΙΑ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΗ ΓΥΝΑΙΚΑ