Η αποδόμηση των οπτικών απολαύσεων και η ανάδυση μιας καινούργιας εικονοποιητικής.
Μια παραβολή πάνω στο τόπο και το χρόνο. Ένα παιχνίδι μεταμορφώσεων. Πορεία μετά το θάνατο, ένας δεύτερος θάνατος. Μια γυναίκα γεννά και πεθαίνει. Τη στιγμή του θανάτου της, στιγμή μεταίχμιο, σαν την αρχή του ύπνου, το πρόσωπό της σκορπάει και παίρνει τις όψεις όσων παραστέκουν το θάνατό της. Το σώμα της σπαράσσεται από τις συγκρούσεις αυτών που το κατοικούν. Η φωνή της αναλύεται σε πολλές φωνές και πολλούς ρόλους. Σύμφωνα με την Αγγελίδη: «Η ταινία παριστά μια διεσταλμένη στιγμή. Μια στιγμή μεταίχμιο, όπου οι μνήμες ρέουν σχεδόν ταυτόχρονα, η συνοχή τους έχει την αυθαιρεσία και την αυστηρότητα της αλληλουχίας ενός ονείρου. Είναι ολόκληρη ένα κινηματογραφημένο όνειρο.» Η αντιστροφή και η αντιπαράθεση των κωδίκων, καθώς και ο μηχανισμός του ονείρου και το ανοίκειο, αποτελούν κεντρικές δημιουργικές στρατηγικές της Αγγελίδη, που χρησιμοποιεί την ιστορία της τέχνης και τα όνειρά της ως πρώτη ύλη. Ο Τόπος συνομιλεί με πίνακες του Uccello, του Carpaccio, του Cranach, του De Chirico και του Balthus.
Η σκηνοθέτης για την ταινία:
Η ταινία παριστά μια διεσταλμένη στιγμή. Μια στιγμή μεταίχμιο, όπου οι μνήμες ρέουν σχεδόν ταυτόχρονα, η συνοχή τους έχει την αυθαιρεσία και την αυστηρότητα της αλληλουχίας ενός ονείρου. Είναι ολόκληρη ένα κινηματογραφημένο όνειρο. Τα σώματα πλέουν μέσα στην ταινία με διαφορετικούς ρυθμούς, διατηρούν τους ατομικούς τους χρόνους, ενώ εκείνη καταγράφει δυο ημερονύκτιους κύκλους με τη σειρά των ωρών, αναγράφοντας γεγονότα που μπορεί να έχουν διαφορά 20 χρόνων ή 40 ημερών.
Α. Αγγελίδη, Αύγουστος 1984
Στα άγνωστα μέρη βλέπεις μια σειρά από στοιχεία […] Κάποιοι πίνακες γίνονται αναφορά. Οι πίνακες τούτοι αποτελούν αναγνωρίσιμους κόσμους. Αναγνώριση κόσμου ή σκόρπιων στοιχείων του που υπάρχουν εντός σου, αλλά δεν είχαν ταυτιστεί ως τότε. Έτσι αρχίζεις να κατασκευάζεις ένα κόσμο καθ’ ομοίωσή σου. Θραύσματα ή στρώματα παρελθόντος, στο φως, τα χρώματα, στις τοποθετήσεις, τις κινήσεις των προσώπων, στις ιστορίες ξαναφτιαγμένα, συναρμολογημένα χωρίς σεβασμό στους χρόνους. Ο χρόνος αυτοαναιρείται, ενώ η ταινία δίνει συνάμα πολλά στοιχεία χρονικότητας. Πολλά στρώματα παρελθόντος, πολλά στρώματα πολιτισμού. Ενώ το παρελθόν υπάρχει με πολλούς τρόπους, συνάμα δεν υφίσταται. Ο χώρος είναι γυμνός, ζωντανός, παράγει αισθήσεις. Η οπτική της ταινίας βρίσκεται απ’ την πλευρά του, δεν είναι οπτική των προσώπων. Ο χώρος της ταινίας είναι το σώμα, ανασαίνει, βλέπει, ακούει, θρηνεί, απαντάει. Μια σειρά παράλληλες αφηγήσεις στοιχείων της εικόνας και του ήχου συμπλέκονται και συνδιαλέγονται. Παράγονται συνειρμοί. Η ταινία γράφεται, αλλάζει, προχωρώντας η γραφή της. Η ταινία είναι η διαφάνεια μιας πορείας και στο επίπεδο της αφήγησης μιας εμπειρία και στο επίπεδο αφήγησης της αυτοκατασκευής της. Γύρω από τη στιγμή του δύσκολου περάσματος συνωθούνται οι επιθυμίες των προσώπων που αποτελούν τις διαφορετικές όψεις της δοκιμαζόμενης. Είσαι υποχρεωμένη να φτιάξεις τον κόσμο απ’ την αρχή / επιχειρείς επανειλημμένα να εισέλθεις στους πίνακες, κομμάτια ολόκληρα εξέρχονται απ’ αυτούς / τα πρόσωπα σπαράσσονται ακολουθώντας γεωμετρίες αισθημάτων. Γίνεσαι ένα ταραγμένο πεδίο. Η φωνή αναλύεται σε πολλές φωνές και πολλούς ρόλους. Από τα θραύσματα, τα σπαράγματα της εικόνας ανασχηματίζεται ένα νέο σύμπαν. Και όσο ο μηχανισμός της μνήμης αποκαθίσταται, τόσο το σύμπαν μένει άδειο.
- Α. Αγγελίδη, Σεπτέμβριος 1985
Αντουανέττα Αγγελίδη
Η Αντουανέττα Αγγελίδη είναι πρωτοπόρος του avant-garde κινηματογράφου στην Ελλάδα. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, σκηνοθεσία και μοντάζ στο Institut des Hautes Etudes Cinématographiques(I.D.H.E.C.) στο Παρίσι, και θεωρία κινηματογράφου με τον Christian Metz. Το έργο της περιλαμβάνει τέσσερις μεγάλου μήκους ταινίες – Idées Fixes / Dies Irae (1977), Τόπος (1985), Οι Ώρες (1995) και Κλέφτης ή η Πραγματικότητα (2001) –, καθώς και μικρού μήκους ταινίες και εικαστικές εγκαταστάσεις. Δουλειά της έχει προβληθεί σε διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ και σε μουσεία σύγχρονης τέχνης, αλλά και στις αίθουσες και στην εθνική τηλεόραση. Δίδαξε για χρόνια σκηνοθεσία στο Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, καθώς και στα Πανεπιστήμια της Πάτρας, της Θεσσαλίας και του Αιγαίου. Μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και του Women in Film and Television – Greece. Τιμητικό αφιέρωμα στο έργο της συμπεριλήφθηκε στο 46ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, όπου και της απένειμαν τον τιμητικό Αλέξανδρο.
Σχετικά άρθρα | Related articles:
Σάββας ΜΙΧΑΗΛ, "Η ανοίκεια αρχιτεκτονική του ονείρου: Σκέψεις πάνω στον κινηματογράφο της Αντουανέττας Αγγελίδη", 2013
Rea Walldén, “The Spatio-Temporality of the Avant-Gardes: Feminist Avant-Garde U-Topoi in Greek Cinema from Transition to Crisis”, 2017
Vrasidas Karalis, “The Feminine Gaze in Antoinetta Angelidi’s Cinema of Imaginative Cathedrals”, 2017
Αντουανέττα Αγγελίδη, επ. Στ. Θεοδωράκη, 46ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Αιγόκερως, Αθήνα 2005
Περιλαμβάνει υλικό από τις ταινίες, κείμενα και συνεντεύξεις της σκηνοθέτη, καθώς και κείμενα των: Χρήστου Βακαλόπουλου, Ρέα Βαλντέν, Ηλέκτρα Βενάκη, Βασίλη Διοσκουρίδη, Στέλλα Θεοδωράκη, Μαρίας Κατσουνάκη, Άντας Κλαμπατσέα, Κωνσταντίνου Κυριακού, Νίκης Λοϊζίδη, Βασίλη Μαζωμένου, Louis Marcorelles, Μαρίας Μαραγκού, Ελένης Μαχαίρα, Κλαίρης Μιτσοτάκη, Δέσποινας Μουζάκη, Γιώργου Μπράμου, Jocelyne Poirier, Βασίλη Ραφαηλίδη, Τάκη Σπετσιώτη, Μάνου Στεφανίδη, Χρυσάνθης Σωτηροπούλου κ.α.
Topos
Experimental, Greece, 1985, 35mm, Color, Sound, 80 ́
Direction: Antoinetta Angelidi Screenplay: Antoinetta Angelidi, Clairi Mitsotaki Cinematography: Stavros Chasapis
Sets: Antoinetta Angelidi, Kostas Angelidakis Costumes: Lily Kendaka Make up: Achilleas Charitos / Sound Design: Antoinetta Angelidi, using Music by Georges Aperghis Vocals: Martine Viard Voices: Anita Santorineou Editing: Antonis Tempos Cast: Jany Gastaldi, Maya Lyberopoulou, Annita Sandorineou, Μartine Viard, Clairi Mirtseki, Arietta Moutoussi, Stavros Tornes, Takis Moschos, Akis Davis, Stefanos Kotsikos Production: Antoinetta Angelidi, Greek Film Centre
Best Film - Panhellenic Union of Cinema Critics (PHUCC) (1985)
Best Sound Recording – 26th Thessaloniki International Film Festival (1985)
Special Award – 26th Thessaloniki International Film Festival (1985)
Best Film - Ministry of Culture State Quality Awards (1986)
Technical Achievement Award - Ministry of Culture State Quality Awards (1986)
The film participated in the Thessaloniki Film Festival (1985). It also participated in international film festivals in Montreal, Vancouver, Osnabruck, Madrid, Zurich, Locarno and Costantine. It was one of the two Greek films chosen by Cahiers du Cinéma to be included in “New Cinema Week” (1985); it was also included in “Cinemythology – a retrospective of Greek Film” [50 films since the beginning of Greek Cinema] in the Museum of Modern Art (M.O.M.A.) in New York (1993) and in the Retrospective of Greek Cinema in the Centre Georges Pompidou in Paris (1995). It was screened in festivals, museums, cinématheques and conferences in Greece and abroad. It was also screened in theatres in Athens and Thessaloniki; and several times in national television.
A parable on place and time. A game of metamorphoses. A passage after death, a second death. A woman gives birth and dies. At the moment of death, her face disintegrates and assumes the aspects of those who stand by her bed. Her body is torn by the conflicts of those who inhabit it and her voice dissolves into many voices and many roles. In Angelidi’s words, “The film presents an expanded moment. An in-between moment, where memories flow simultaneously, and their consistency has the arbitrariness and exactness of the sequence of a dream. The entire film is a filmed dream.” The inversion and juxtaposition of codes, as well as the dream-mechanism and the uncanny, constitute Angelidi’s main creative strategies, while she uses art history and her dreams as raw material for her work. Topos converses with the paintings of Uccello, Carpaccio, Cranach, De Chirico and Balthus.
Antoinetta Angelidi on TOPOS:
(Translated from Greek by Rea Walldén)
The film presents an expanded moment. An in-between moment, where memories flow simultaneously, and their consistency has the arbitrariness and exactness of the sequence of a dream. The entire film is a filmed dream. Bodies drift in different rhythms, each has its own individual temporality, while the film records two 24-hour cycles, presenting successively events that may be 20 years or 40 days apart from each other.
August 1984
In unknown places one finds recognizable elements… Some paintings become references. Recognition of a world or its scattered elements that one already carries inside oneself but had not identified till then. So one starts constructing a world in one’s image. Fragments or layers of the past – light, colours, placements, faces’ movements, stories – reassembled. Time negates itself and yet the film provides many elements of temporality. Many layers of past, many layers of civilisation. The past is there in many ways and yet it doesn’t exist. Space is naked, alive, creating sensations. The perspective of the film is not a person’s viewpoint; it is the space itself who sees. The film’s space is the body, it breathes, sees, listens, grieves, responds. A series of parallel narrations by different elements of image and sound are weaved and conversing with each other. Associations are induced. The film writes itself, it changes, advancing its own writing. The film is the transparency of a journey, both as the narration of an experience and as the narration of its own construction. Around the moment of the difficult passage, are gathered the desires of the people who constitute the different faces of the woman in trial. One is obliged to create the world anew / one tries repeatedly to enter the paintings, entire pieces come out of them / faces are devoured following the geometry of sensations. One becomes a turbulent field. The voice dissolves into many voices and roles. From the fragments, from the image pieces, a new universe is formed. When the mechanism of memory is amended, the universe remains empty.
September 1985
Antoinetta Angelidi
Antoinetta Angelidi is film director and a pioneer of avant-garde cinema in Greece. She studied Architecture in Athens; Film Directing and Editing at the Institut des Hautes Etudes Cinématographiques (I.D.H.E.C.) in Paris; and Film Theory with Christian Metz. Her corpus includes four full-length fiction films – Idées Fixes / Dies Irae (1977), Topos (1985), The Hours: A Square Film (1995) and Thief or Reality (2001) –, as well as several shorts and visual installations. Her work has been screened in international film festivals and contemporary art museums, as well as in theatres and national television. She was professor in the Film School at the Aristotle University of Thessaloniki, and also taught at the Universities of Patras, Thessaly and the Aegean. She is a member of the European Film Academy and a founding member of the Hellenic Film Academy and of Women in Film and Television – Greece. A retrospective tribute to her work as a whole was included in the 46th International Thessaloniki Film Festival, where she was given the honorary Alexander prize.
