Αφιέρωμα στην πρωτοπόρο Ουγγαρέζα σκηνοθέτιδα Márta Mészáros
Από 19 έως 24 Ιανουαρίου 2023 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, η Ταινιοθήκη της Θεσσαλονίκης, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Ουγγαρίας -Κινηματογραφικό Αρχείο(National Film Institute, Hungary - Film Archive), με την υποστήριξη της Πρεσβείας της Ουγγαρίας στην Αθήνα, παρουσιάζουν ένα μεγάλο αφιέρωμα στην πρωτοπόρο Ουγγαρέζα σκηνοθέτιδα Μάρτα Μέσαρος, μία από τις σπουδαιότερες φωνές στην ιστορία του ευρωπαϊκού σινεμά.

Στο πλαίσιο του αφιερώματος, με τίτλο «Μάρτα Μέσαρος: Η γυναίκα στο επίκεντρο της Ιστορίας», που θα παρουσιαστεί στις 19-24 Ιανουαρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, θα προβληθούν 12 μεγάλου μήκους ταινίες μυθοπλασίας και ένα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ της καταξιωμένης δημιουργού.

Το αφιέρωμα θα παρουσιαστεί ταυτόχρονα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, με προσκεκλημένο τον Γκιόργκι Ράντουλι, διευθυντή του Εθνικού Κινηματογραφικού Ινστιτούτου της Ουγγαρίας, ο οποίος θα επισκεφθεί και τις δύο πόλεις για να προλογίσει και να μιλήσει στο κοινό για το έργο και την προσωπικότητα της Μάρτα Μέσαρος. Ο κύριος Ράντουλι το Σάββατο 21 και την Κυριακή 22 Ιανουαρίου θα βρίσκεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Tις προβολές στην Ταινιοθήκη προλογίζουν σημαντικές γυναίκες δημιουργοί, ηθοποιοί και κριτικοί κινηματογράφου.

«Το να θέλει μια γυναίκα να γυρίσει ταινίες ήταν ανέκδοτο. Όλοι οι άντρες γέλαγαν μαζί μου.»

– Márta Mészáros

Έχοντας γράψει ιστορία στο ουγγρικό σινεμά ως μια από τις πρώτες γυναίκες που σκηνοθέτησαν μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας (Το κορίτσι, 1968), η πολυβραβευμένη Μάρτα Μέσαρος έχει αποσπάσει, μεταξύ πολλών ακόμη διακρίσεων, Χρυσή Άρκτο στην Μπερλινάλε για την ταινία Υιοθεσία (1975), Αργυρή Άρκτο για το Ημερολόγιο για τους έρωτές μου (1987), καθώς και το Μέγα Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής των Καννών για το Ημερολόγιο για τα παιδιά μου (1984).

Η Μάρτα Μέσαρος, με μια καριέρα που εκτείνεται πάνω από 50 χρόνια, υπήρξε η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτρια που κέρδισε Χρυσή Άρκτο στη Μπερλινάλε, ενώ πρόσφατα βραβεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου, για τη συνολική προσφορά της στον κινηματογράφο.

Η ταινία της 9 Mήνες είναι η πρώτη ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου που απεικονίζει τη γέννηση ενός μωρού, κάτι που προκάλεσε πολλές αντιδράσεις στην Ουγγαρία αλλά κέρδισε τη διεθνή γνώμη. Η ηθοποιός Λίλι Μονόρι ήταν έγκυος κατά την διάρκεια των γυρισμάτων και επέτρεψε την κινηματογράφηση της γέννησης του γιου της για χάρη της ταινίας.

Στις Κληρονόμους παίζει σε πολύ νεαρή ηλικία η γαλλίδα σταρ Ιζαμπέλ Ιπέρ, ενώ στην πολυβραβευμένη ημι-αυτοβιογραφική τριλογία της "Τα ημερολόγια", η Μάρτα Μέσαρος εμπλέκει την προσωπική της ιστορία με την ιστορική μνήμη.

Διαπλέκοντας αυτοβιογραφικά στοιχεία με αρχειακό υλικό, η Μέσαρος τοποθετεί τις γυναίκες ηρωίδες της στο επίκεντρο της πλοκής, θίγοντας έμφυλα ζητήματα που θεωρούνταν ταμπού για την εποχή. Παράλληλα, εστιάζει την προσοχή της σε ζητήματα κοινωνικού προβληματισμού μέσα από μια ανθρωποκεντρική ματιά, ασκώντας έμμεση κριτική στους μηχανισμούς λογοκρισίας και καταπίεσης του καθεστώτος.

Η ΜΑΡΙΑ ΚΟΜΝΗΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΡΤΑ ΜΕΣΑΡΟΣ

Όπως επισημαίνει η Μαρία Κομνηνού, πρόεδρος της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, «η Μάρτα Μέσαρος είναι μια κορυφαία Ουγγαρέζα δημιουργός, που διακρίνεται για την στιβαρή γραφή της και την ικανότητα, με δύσκολα θέματα, να έχει απήχηση τόσο στο εθνικό της όσο και στο παγκόσμιο κοινό. Όπως λέει η ίδια: «οι ταινίες μου κινούνται γύρω από τρεις θεματικές, την αγάπη, την ζωή και την κοινωνία”. Η αγάπη φωτίζει την δημιουργική της έμπνευση μέσα από μία δύσκολη ζωή που περιλαμβάνει την απώλεια του πατέρα στις σταλινικές εκκαθαρίσεις, το ορφανοτροφείο και την απόφαση να ακολουθήσει την κινηματογραφική σκηνοθεσία με σπουδές στην Μόσχα, χωρίς ποτέ να χάσει την αισιοδοξία και την δίψα της να χαρεί την ζωή. Στα 37 της γυρίζει την πρώτη ταινία μεγάλου μήκους, το Κορίτσι και πέντε χρόνια αργότερα την Υιοθεσία με την οποία αποσπά μια τέτοια διεθνή καταξίωση ώστε να προχωρήσει σε τολμηρές και κριτικές ταινίες, που θα θίξουν θέματα ταμπού για το Ουγγρικό καθεστώς . Η Μέσαρος διαμορφώνει μια προσωπική γραφή με αφηγήσεις που χαρακτηρίζονται από ανοιχτή πλοκή, μινιμαλιστικό διάλογο και ύφος που συνδυάζει την αδρότητα του ντοκιμαντέρ με την ελευθερία της Νουβέλ Βάγκ. Η ερμηνεία της για το προσωπικό που γίνεται πολιτικό αποκαλύπτει τις βαθιές συγκρούσεις που διαπερνούν την ουγγρική κοινωνία: τη γυναικεία καταπίεση, την παντοδύναμη γραφειοκρατία, τον αλκοολισμό, την αδυναμία ενσωμάτωσης των παιδιών που είχαν σταλεί σε ορφανοτροφεία, τις ανισότητες ανάμεσα στα αστικά κέντρα και στην ύπαιθρο».

Με τα λόγια της δημιουργού: «Αφηγούμαι κοινότυπες ιστορίες με πρωταγωνίστριες γυναίκες. Δείχνω τα πράγματα από μια γυναικεία σκοπιά».

«Στη δεκαετία του ‘80 γυρίζει την τριλογία των Ημερολογίων και η πρώτη ταινία κερδίζει το Μέγα Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών. Η τριλογία ανατέμνει τα ζοφερά χρόνια της εγκαθίδρυσης του Σοβιετικού μοντέλου στην Ουγγαρία και κορυφώνεται με την αφήγηση της εξέγερσης του 1956 και της αιματηρής καταστολής της από τα σοβιετικά τανκς. Σε αντίθεση με τον Μίκλος Γιάντσο ή το Θόδωρο Αγγελόπουλο, η ιστορική της αφήγηση είναι βιωματική και ανθρωποκεντρική, ενσωματώνοντας όμως με μεγάλη μαεστρία υλικό από τα επίκαιρα της εποχής. Έτσι δίνει την δική της εκδοχή στην πάλη για την απελευθέρωση και δικαίωση του παρελθόντος που στην περίπτωση της είναι αξεδιάλυτα δεμένο με τις ζωές των αδικοχαμένων γονιών της».

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Πέμπτη 19/1

19.30 Αξεδιάλυτα συναισθήματα (Binding Sentiments, 1969, 82’)

21.30 9 μήνες (Nine Months, 1976, 90’)
Προλογίζει η σκηνοθέτης Νικολέτα Λεούση

Παρασκευή 20/1

19.00 Στη μνήμη του Λάσλο Μέσαρος (In memoriam László Mészáros, 1968, 13’)
Σαν στο σπίτι (Just like home, 1978, 108’)
Προλογίζει η σκηνοθέτης Όλγα Μαλέα, Tαμίας ΔΣ WIFT GR

21.30 Ημερολόγιο για τη μητέρα και τον πατέρα μου (Diary for my mother and father, 1990, 115’)
Προλογίζει η ηθοποιός-παραγωγός Ρομάνα Λόμπατς

Σάββατο 21/1

19.30 Ταξική συνείδηση (Riddance, 1973, 77’)
Προλογίζει η θεωρητικός κινηματογράφου Ιουλία Μέρμηγκα

21.30 Υιοθεσία (Adoption, 1975, 87’)
Προλογίζει η σκηνοθέτης-ακαδημαϊκός Εύα Στεφανή

Κυριακή 22/1

19.00 Ημερολόγιο για τα παιδιά μου (Diary of my children, 1984,109’)
Προλογίζει η σκηνοθέτης-παραγωγός Στέλλα Θεοδωράκη

21.30 Το κορίτσι (The Girl, 1968, 80’)
Προλογίζει η σκηνοθέτης Ασημίνα Προέδρου

Δευτέρα 23/1

19.00 Ημερολόγιο για τους έρωτές μου (Diary for my loves, 1987, 128’)
Προλογίζει η κριτικός κινηματογράφου Λήδα Γαλανού

21.30 Μην κλαίτε, όμορφες! (Don't cry, Pretty girls!, 1970, 85’)
Προλογίζει η μουσικός Nalyssa Green

Τρίτη 24/1

19.00 Δύο γυναίκες (The two of them, 1977, 92’)
Προλογίζει η Υπεύθυνη Επικοινωνίας του Κέντρου Διοτίμα Νατάσα Κεφαλληνού