της Βένας Γεωργακοπούλου
Πρώτη δημοσίεση: Aφιέρωμα ΜΙΣΟΣ ΑΙΩΝΑΣ ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (1950- 2000). ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ, 23/11/2000, Κινηματογράφος ΑΠΟΛΛΩΝ
Οι Περιπέτειες του Βιλλάρ σε ποιον ανήκουν; Στον οπερατέρ Ζοζέφ Χεπ, που έχει αναλάβει τη σκηνοθεσία και τη φωτογραφία; Ή μήπως αποκλειστικά στον προικισμένο κωμικό Νίκο Σφακιανάκη ή Βιλλάρ, διάσημο ηθοποιό του μουσικού θεάτρου της εποχής, που εμπιστεύτηκε κι εκμεταλλεύτηκε αρκετές φορές τη νέα τέχνη της κινούμενης εικόνας για να αναδείξει, καλύτερα ίσως απ’ ότι στο σανίδι, το ταλέντο του;
Σημασία έχει πως βλέποντας σήμερα, 76 χρόνια μετά, τις «Περιπέτειες του Βιλλάρ» χάρη στην εκστρατεία διάσωσής τους από την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, δεν πιάνουμε απλώς το κομμένο νήμα της ιστορίας του ελληνικού κινηματογράφου για να θεωρητικολογήσουμε και να κοινωνιολογήσουμε με την άνεσή μας. Μπορούμε να αφεθούμε, εμείς οι χορτασμένοι και μπλαζέ θεατές του 2001, σε ένα κομμάτι γνήσιου και καθαρού κινηματογράφου.
Ελληνικού; Δεν ξέρω.
Οι φουστανέλες του 1924 δεν έχουν ακόμα στηθεί μεγαλόπρεπες μπροστά από την κάμερα. Η «Αστέρω» του Δημήτρη Γαζιάδη δεν θα γυριστεί πριν περάσουν πέντε χρόνια κι η κινηματογράφηση, πάλι από τους αδελφούς Γαζιάδη, των Δελφικών Εορτών του Άγγελου και της Εύας Σικελιανού (1927) ήταν μάλλον ένα από τα πρώτα ελληνικά ντοκιμαντέρ. Οι «Περιπέτειες του Βιλλάρ», όμως, είναι η πρώτη σωζόμενη ελληνική ταινία φιξιόν. Ο Ζοζέφ Χεπ και ο Βιλλάρ, αθώοι και ανυποψίαστοι από ιδεολογήματα και τακτικές επιτρέπουν στους εαυτούς τους να γλεντήσουν και να απολαύσουν το νέο καλλιτεχνικό ιδίωμα, που ήρθε από τα ξένα, άσχετα αν η Ελλάδα γύρω τους είναι σε θέση να τους ακολουθήσει.
Ο Βιλλάρ με το που ξυπνάει τινάζει από πάνω του τη σκόνη της ψωροκώσταινας και με χορευτικό βήμα, κομψός και χαριτωμένος, εισέρχεται σε έναν άλλο κόσμο. Κινηματογραφικό. Η Αθήνα γύρω του κάνει ότι μπορεί για να στηρίξει τους ακριβούς καλλιτεχνικούς κώδικες. Μεγαλόπρεπα κτήρια, φαρδείς δρόμοι, αρχαία μεγαλεία, σύγχρονη κομψότητα, αυτοκίνητα καμπριολέ (τόσα που θα τα ζήλευαν ακόμα και οι σημερινοί έφηβοι), ερωτικές γυναίκες. Μέχρι και μια μαύρη τζαζ μπάντα από τη Νέα Ορλεάνη έχει στρατοπεδεύσει δίπλα στα κατακάθαρα νερά του Σαρωνικού.
Μόνο που ο Βιλλάρ χορεύει κλακέτες καλύτερα από το μαύρο εξπέρ του είδους. Κι όταν ξεμπερδέψει με τα γκαγκς στο σιδερωτήριο και αποτίσει φόρον τιμής στους ξένους πρωτομάρτυρες του είδους (τον Μακ Σέννετ, ας πούμε) κάνει ένα βήμα και διασχίζει ένα ακόμα όριο-το καταλαβαίνει άραγε;
Εκεί κάτω από την Ακρόπολη στήνεται το πιο ακραίο, παράλογο, σουρεαλιστικό και ονειρικό γαμήλιο γλέντι του ελληνικού κινηματογράφου. Εκεί κάτω από τις λευκές κολόνες ο Βιλλάρ γίνεται Μεγαρίτης. Τα προσχήματα πέφτουν, η κομψότητα καταλύεται, η αιδώς δεν έχει θέση. Το μπουλούκι των νεονύμφων και των καλεσμένων τους κλέβουν την ταινία από τον Βιλλάρ και τον Χεπ. Φτάνουν ως εμάς σήμερα μοντέρνοι και τολμηροί, παράδειγμα ενός ελληνικού κινηματογράφου, που είναι ακόμα ζητούμενο.
Η πρώτη από τις εννέα ταινίες που η Ταινιοθήκη της Ελλάδος ανακάλυψε και αποκατέστησε είναι οι «Περιπέτειες του Βιλλάρ».
Μιμητής των ταινιών του αμερικάνικου μπουρλέσκ, ο Βιλλάρ, διάσημος ηθοποιός του μουσικού θεάτρου που διέπρεπε στο εξωτερικό, έρχεται καλεσμένος από τον Δήμο Βρατσάνο το 1920 στην Ελλάδα κι από τη συνεργασία του βγαίνει μια από τις πρώτες και πιο ενδιαφέρουσες κωμωδίες του ελληνικού κινηματογράφου: «Ο Βιλλάρ στα γυναικεία λουτρά του Φαλήρου». Όταν η ταινία προβλήθηκε στους αθηναϊκούς κινηματογράφους γνώρισε έναν πραγματικό θρίαμβο.
Μετά από αυτή τη ταινία φεύγει για το Παρίσι απ’ όπου ξαναγυρίζει το 1924. Από τη δουλειά του αυτής της περιόδου στον κιν/φο, μας αφήνει μια σειρά από μονόπρακτες και δίπρακτες κωμωδίες που με την επιμελημένη -για την εποχή- εργασία τους, αποτέλεσαν αφετηρία για μια πιο προσεγμένη και δημιουργική δουλειά στην πορεία του Κιν/φου.
Το σενάριο, μίμηση και μεταφορά στα καθ’ ημάς των ταινιών του Μακ Σέννετ, με τα γκαγκς και το κάπως χοντροκομμένο χιούμορ, δίνει την αφορμή στον Βιλλάρ να κάνει επίδειξη του ταλέντου ενός εκπροσώπου των πρωτοπόρων του Ελληνικού Κινηματογράφου.
Οι «Περιπέτειες του Βιλλάρ» ανήκουν σ’ αυτή τη περίοδο και όλη την τεχνική επεξεργασία τους είχε αναλάβει ο μεγάλος οπερατέρ του Ελληνικού κιν/φου Ζοζέφ Χεπ (σκηνοθεσία, φωτογραφία,κλπ). Είναι η πρώτη σωζόμενη ελληνική ταινία fiction (δηλ. ταινία με υπόθεση), αφού δυστυχώς οι προηγούμενες είτε έχουν χαθεί για πάντα είτε βρίσκονται κάπου θαμμένες περιμένοντας τον «κινηματογραφικό αρχαιολόγο» να τις ανακαλύψει.
Το 1963 η Αγλαΐα Μητροπούλου κατόρθωσε να αποκτήσει ένα πολύ μεγάλο και σημαντικό μέρος από διάφορες ελληνικές ταινίες που είχε στη κατοχή του ο Ζοζέφ Χεπ ο οποίος επείσθη να το δωρίσει στη Ταινιοθήκη. Ανάμεσα σ’ αυτό το υλικό, βρέθηκε μεταξύ άλλων σε αποσπασματική μορφή ότι αφορούσε την ταινία «Περιπέτειες του Βιλλάρ».
Επειδή το υλικό αυτό ήταν σε επισφαλή κατάσταση με άμεσο κίνδυνο «αυτοκαταστροφής» ανά πάσα στιγμή, έγινε μια πρόχειρη αποκατάσταση του αμοντάριστου υλικού το 1972 όπου και ανατυπώθηκε σε φιλμ ασφαλείας (safety film). Το υλικό αυτό, το 1991, χρησιμοποιήθηκε για την σωστή πια αποκατάσταση (από το Τμήμα Συντήρησης και Αποκατάστασης της Ταινιοθήκη της Ελλάδος) αυτού του σπουδαίου και κατ’ εμάς μοναδικού φιλμ.
Η ταινία, στην αποκατεστημένη της πια μορφή, έχει λάβει μέρος σε πολλά διεθνή Φεστιβάλ ταινιών όπου και έχει πάρει τιμητικές διακρίσεις για το λεπτό της χιούμορ και το χαριτωμένο θέμα της.
Εικόνα εξωφύλλου: Οι περιπέτειες του Βιλλάρ, Τζόζεφ Χεπ, 1924
Σχετική ταινία:
