Τελευταία πνοή | Le dernier souffle

ΑΙΘΟΥΣΑ Α

ΠΕΜΠΤΗ 20/02 - ΤΕΤΑΡΤΗ 26/02

19:30 Τελευταία πνοή | Le dernier souffle (Κώστας Γαβράς, 97') Rosebud21

Ο Κώστας Γαβράς επιστρέφει με μια συγκινητική ταινία που ξεχειλίζει από τη σοφία και την ανθρωπιά που έχουμε μάθει να περιμένουμε από τον σπουδαίο σκηνοθέτη!

ΣΥΝΟΨΗ

Σε ένα είδος φιλοσοφικού κινηματογραφικού διαλόγου, ο γιατρός Ογκουστίν Μασέ και ο διάσημος συγγραφέας Φαμπρίς Τουσέν συζητούν για τη ζωή και τον θάνατο... Μια δίνη συναντήσεων στις οποίες ο γιατρός είναι ο οδηγός και ο συγγραφέας είναι συνεπιβάτης του, ο οποίος καλείται να αντιμετωπίσει τους δικούς του φόβους και ανησυχίες... Ένα λυρικό μπαλέτο, όπου κάθε ασθενής ξεχειλίζει από συναισθήματα, γέλιο και δάκρυα... Και τελικά ένα ταξίδι με κατεύθυνση προς την παλλόμενη καρδιά της ίδιας της ζωής.

Ο ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΑΣ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ

Σας ενοχλεί η ιδέα του θανάτου;

Ο θάνατος σαν ιδέα δε με «ενοχλεί», αλλά παραμένει για μένα ένα ανεξήγητο μυστήριο. Ατενίζω προς τον ορίζοντα του τέλους της ζωής, ο οποίος αρχίζει να με πλησιάζει όλο και περισσότερο. Όταν δεν εργάζομαι, καταλήγω μερικές φορές να τον σκέφτομαι - ο χρόνος, άλλωστε, προχωράει αμείλικτα. Και ιδιαίτερα όταν κάνει αισθητή την παρουσία του, όπως με το θάνατο του Ζακ Περέν, ο οποίος ήταν ο προτελευταίος επιζών από τους ηθοποιούς, συγγραφείς και μουσικούς από το «Z». Είναι ένα δυνατό συναίσθημα που τελικά σε καθιστά γαλήνιο μπροστά στο αναπόφευκτο. Η ανάγκη για την ταινία αυτή προέκυψε από την ανάγνωση του βιβλίου των Κλοντ Γκραντζ και Ρεζίς Ντεμπρέ. Κάνοντας την ταινία αυτή, προσπάθησα να πραγματοποιήσω τις ουτοπίες μου, να απαλλαγώ από τις φαντασιώσεις και τους φόβους μου.

Η διαδικασία της προετοιμασίας των ταινιών σας είναι πάντα ιδιαίτερα έντονη και λεπτομερής. Διέφερε σε κάτι η προετοιμασία για τη συγκεκριμένη ταινία από τις άλλες, με την «ανθρώπινη ύλη» σε πρώτο πλάνο;

Θα την αποκαλούσα «ανθρώπινη ουσία». Είναι η πιο σύνθετη από τις ζωτικές έννοιες: έχει ψυχή, λογική, κατανόηση και πολλές άλλες δυνάμεις. Φέρει άπειρη πολυπλοκότητα και, ταυτόχρονα, μεγάλη απλότητα όταν αντιμετωπίζει τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει. Ιδιαίτερα με το τέλος της ζωής.

Ξεκίνησα με την επανεξέταση φιλοσοφικών γραπτών. Παρακολούθησα τις διαλέξεις του Βλαντιμίρ Γιανκέλεβιτς από τη δεκαετία του '70. Τον Εντγκάρ Μορέν και το βιβλίο του «L'homme et la mort», το οποίο με γύρισε πίσω στον Ηρακλείδη της Εφέσου στο 500 π.Χ. και τη μοναδική φράση του: «Ζήσε το θάνατό σου και πέθανε τη ζωή σου». Υπάρχουν πολλοί που έχουν σκεφτεί για το τέλος της ζωής και έχουν βρει φιλοσοφικές σκέψεις που φαίνεται να θέλουν να συναγωνιστούν την πρωτοτυπία του Ηρακλείδη. Επισκέφτηκα εκ νέου επίσης τον Αλμπέρ Καμύ, τον Μάρτιν Χάιντεγκερ, τον Καστοριάδη, και τον Αριστοτέλη και το «σκέφτομαι, άρα υπάρχω» του. Με τη σκέψη ότι μια μέρα δεν θα υπάρχω πια, με κανέναν άλλο τρόπο.

Και φυσικά επέστρεψα στο βιβλίο «Dernier Souffle» με τις προσωπικές ιστορίες που περιλαμβάνει, κάνοντας επιπλέον συζητήσεις με τους συγγραφείς του, Ρεζίς Ντεμπρέ και Κλοντ Γκραντζ. Ο φιλόσοφος και ο γιατρός, και τα πιστεύω τους για το τέλος της ζωής. Έτσι έγραψα το σενάριο με το δικό μου πιστεύω. Ένα διπλό πιστεύω, οικείο και κινηματογραφικό.

Πρέπει να μάθουμε να πεθαίνουμε;

Ναι, χωρίς αμφιβολία. Ο Σωκράτης είπε: «Φιλοσοφώ σημαίνει μαθαίνω να πεθαίνω». Ο Μονταίν επανέλαβε: «Φιλοσοφία είναι η προπαρασκευή του θανάτου και η προπαρασκευή της ελευθερίας. Η γνώση τού να πεθαίνουμε μας απελευθερώνει από κάθε υποταγή και αντίθεση». Θα μπορούσα να παραθέσω πλήθος στοχαστών που λένε το ίδιο πράγμα με τα δικά τους λόγια. Αλλά εμείς απορρίπτουμε τον θάνατο. Τον κατακρίνουμε, τον αρνούμαστε. Τον κάνουμε κωμικό ή γελοίο. Ταυτόχρονα, είμαστε βαθιά τρομοκρατημένοι μπροστά στην ιδέα του δικού μας θανάτου ή του θανάτου των αγαπημένων μας προσώπων.

Πριν από πολύ καιρό, κοντινοί μου άνθρωποι μού διηγήθηκαν τις τελευταίες στιγμές της ζωής ενός συγγενή τους. Εκλιπαρούσε τρομοκρατημένος τον γιατρό και την οικογένειά του να μην τον αφήσουν να φύγει. Αυτό που άκουσα με συγκλόνισε, μιας και γνώριζα τη δύναμη αυτού του ανθρώπου.

Ο τρόμος του θανάτου και η παντελής έλλειψη προετοιμασίας οδηγούν στην άρνηση του αναπόφευκτου, στον χαρακτήρα του απόλυτου. Με άλλα λόγια, στην άρνηση να ζήσουμε ως θνητοί. Αυτή η άρνηση οδήγησε τον άνθρωπο να πείσει τον εαυτό του ότι το τέλος είναι μόνο «μερικό», κάτι που μας διαφοροποιεί από τα ζώα: έχουμε το Πνεύμα, το οποίο είναι αθάνατο, σε αντίθεση με το υλικό, φθαρτό σώμα. Με αυτή τη βεβαιότητα μπορούμε να υπερβούμε τη λογική της φύσης, όπου όλα πεθαίνουν.

Πρόκειται για μια υστερική, επιβλαβή πεποίθηση, που οφείλεται στην άρνηση αυτής της ανθρώπινης πραγματικότητας για όλους. Αυτή η άρνηση, που παρακάμπτεται από όλες τις θρησκείες, δεν έχει καταφέρει να γίνει πλήρως αποδεκτή και να δημιουργήσει γαλήνη για όλους. Όμως, είναι ένα σπουδαίο καταφύγιο, το οποίο και σέβομαι.

Η ταινία δείχνει ότι στην πραγματικότητα κανένας από τους χαρακτήρες δεν παραιτείται. Ο καθένας από αυτούς, με τον τρόπο του, θέλει να αντισταθεί.

Το να θέλεις να φύγεις όρθιος, με άλλα λόγια με αξιοπρέπεια, είναι η ιδέα στην καρδιά της ταινίας. Η παρηγορητική φροντίδα, είτε στο σπίτι είτε στο νοσοκομείο, μπορεί να παίξει ρόλο στην επίτευξη αυτής της αξιοπρέπειας. Οι χαρακτήρες της ταινίας είναι πραγματικοί άνδρες και γυναίκες. Τους αγάπησα, συχνά τους θαύμασα και τους κινηματογράφησα με πάθος.

Είναι το τέλος ένα μήνυμα κατά της παραίτησης; Ότι υπάρχει πάντα ζωή, ό,τι κι αν συμβεί;

Η πρόσωπο-με-πρόσωπο συνάντηση μεταξύ της γιατρού Ελεονόρ και του φιλοσόφου είναι μια πρόταση, κάτι σαν ένα ‘συμβόλαιο’. Το ευγενέστερο συμβόλαιο που υπάρχει: τον προσκαλεί να πολεμήσει, να αγωνιστεί για την επιβίωσή του, να τον βοηθήσει να ξεφύγει από τη μοναξιά που τον μαστίζει μπροστά στο άγνωστο. Να καταλάβει και να αποδεχτεί ό,τι χρειάζεται για να απολαύσει τη ζωή ό,τι και να συμβαίνει. Το παράδειγμα ελπίδας που προσφέρει η Ελεονόρ στον Φαμπρίς είναι πειστικό και οριστικό - έχει κάτι το ποιητικό.

Πιστεύετε ότι έχετε κάνει μια πολιτική ταινία;

Όταν γίνεται συζήτηση για ένα ζήτημα, αυτό είναι εξ ορισμού πολιτική. Όταν μιλάμε για ανθρώπινα όντα και το τέλος της ζωής, τότε μιλάμε ακόμη περισσότερο για πολιτική. Η συζήτηση αποφεύγεται ή σταματάει επηρεασμένη από διάφορες δυνάμεις και δυναμικές, προσωπικές βεβαιότητες, ομάδες και δόγματα κάθε είδους, είτε περασμένων καιρών είτε σύγχρονα. Δε φαίνεται πλέον αποδεκτό για τους ανθρώπους που βρίσκονται στο τέλος της ζωής τους να υποβάλλονται σε αλήθειες που συχνά απέχουν πολύ από τις δικές τους.

Η δημιουργία μονάδων παρηγορητικής φροντίδας -στα νοσοκομεία ή στο σπίτι- μου φαίνεται ότι είναι μια καλή λύση. Όμως ο αριθμός των παρόχων αυτών των υπηρεσιών είναι πραγματικά άθλιος. Η ευθύνη των υπευθύνων είναι κολοσσιαία. Οι πολιτικοί θα πρέπει να συζητήσουν, να αποφασίσουν και να σχεδιάσουν πολλά. Θα πρέπει επίσης να σκεφτούν και να κάνουν σχέδια έχοντας κατά νου εξ ολοκλήρου το πώς αυτά θα τεθούν στην υπηρεσία των ανθρώπων.

Συνέντευξη του Κώστα Γαβρά στην εκπομπή «Στο Κέντρο» του ΕΡΤNews και στον δημοσιογράφο Γιώργο Κουβαρά 

-Είσοδος για όλες τις αίθουσες: 7€, 5€* (μειωμένο)

Κάθε Δευτέρα ισχύει προσφορά εισόδου για 2 άτομα με ένα εισιτήριο στα 7€

*Το μειωμένο εισιτήριο αφορά στις παρακάτω κατηγορίες:
μαθητές, φοιτητές, άτομα άνω των 65 ετών, άνεργοι, άνθρωποι με αναπηρία – ΑμεΑ (ισχύει και για έναν/μία συνοδό), δάσκαλοι-καθηγητές, ατέλειες.

Προνόμια μελών σε ΜΜΕ

-Αθηνόραμα Club (Αθηνόραμα): Από Δευτέρα έως και Πέμπτη, ειδική τιμή € 5

Κλείστε ηλεκτρονικά τα εισιτήριά σας στο: https://tickets.tainiothiki.gr/
Σημειώνεται πως οι δικαιούχοι μειωμένου εισιτηρίου, θα πρέπει να προμηθευτούν τα εισιτήριά τους από το ταμείο της Ταινιοθήκης.