Με αφετηρία τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τα προβλήματα της συγκρότησης των εθνών-κρατών που σημάδεψαν την ιστορία των τριών τελευταίων αιώνων, διακρίνουμε τις διαφορετικές πορείες ίδρυσης κρατών στην Ελλάδα, τα Βαλκάνια, την Ιταλία, τη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Ο κινηματογράφος αναπαριστά με τη δική του γλώσσα αυτή την περιπέτεια.

Στην ταινία Μπάυρον, μπαλάντα για έναν δαίμονα (1992), η οποία ολοκληρώθηκε στην καταρρέουσα τότε Σοβιετική Ένωση, ο Κούνδουρος μέσω του πορτραίτου του Λόρδου Βύρωνα, δείχνει τις οριακές καταστάσεις αλλά και το μεγαλείο του 1821. Σπουδαίοι έλληνες δημιουργοί πραγματεύτηκαν τον ρόλο της ληστείας στο μετεπαναστατικό νεοελληνικό έθνος. Στον Μεγαλέξαντρο (1980), ο Αγγελόπουλος παρουσιάζει με μεγαλειώδη τρόπο τη σύγκρουση μεταξύ παλαιότερων μορφών εξέγερσης μέσω της ληστείας και των νεότερων μορφών κρατικής διακυβέρνησης, ενώ στον Καιρό των Ελλήνων (1981) ο Παπαστάθης δείχνει πως τα ιδεώδη των ληστών δεν ήταν τελικά εντελώς διαφορετικά από τα αστικά επαναστατικά ιδανικά.

Στην αριστουργηματική ταινία Γατόπαρδος (1963), ο Βισκόντι, παγιδεύοντας τους χαρακτήρες στα χάσματα του ιστορικού και του προσωπικού χρόνου, αναπαριστά το κίνημα της ιταλικής ενοποίησης και προοιωνίζει την περίοδο των κοινοβουλευτικών συμβιβασμών του 19ου αιώνα.

Επιπλέον, εικόνες των πολύπαθων βαλκανικών κρατών δίνονται στην ταινία Μπελ Επόκ ή το τελευταίο βαλς στο Σεράγεβο (1990) του Στογιάνοβιτς, ο οποίος ταυτόχρονα αφηγείται και μια ιστορία του βαλκανικού κινηματογράφου. Η ταινία παρέμενε χαμένη για αρκετά χρόνια, καθώς και αυτή ολοκληρώθηκε λίγο πριν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Η αντιπολεμική κωμωδία Η ώρα του κομήτη (2008) του Κότσι, με φόντο την απελευθέρωση της Αλβανίας λίγο πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, συνθέτει ένα πολυεθνικό μωσαϊκό από χαρακτήρες διαφόρων θρησκειών.

Αναφορικά με τη Λατινική Αμερική, στο Βίβα Ζαπάτα! (1952) ο Καζάν αποδίδει ιδεαλιστικά την Μεξικανική Επανάσταση, ενώ στις Μνήμες υπανάπτυξης (1968), o Γκουτιέρεζ Αλέα, μέσα από τον παθητικό πρωταγωνιστή του, στοχάζεται κριτικά την Κουβανική Επανάσταση. Το ντοκιμαντέρ Η ώρα των καμινιών (1968) των Σολάνας και Γκετίνο είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του επαναστατικού αντι-αποικιοκρατικού “Τρίτου Κινημα- τογράφου”.

Τέλος, σχετικά με την Αφρική, στην ταινία Σαμπιζάνγκα (1972), η Σάρα Μαλντορόρ, με αξιοσημείωτο ποιητικό ρεαλισμό, αφηγείται από μια γυναικεία σκοπιά τον αντι-αποικιοκρατικό αγώνα στην Αγκόλα, τη δεκαετία του 1960.

Επιμέλεια, εισαγωγικό κείμενο: Μαρία Κομνηνού
Προγραμματισμός: Φαίδρα Παπαδοπούλου, Ιωάννα Πιπίδη